İki bölümden oluşan "Türk Hava Kuvvetleri'nde F-100 Super Sabre" kitaplarının yazarı Levent Başara'dan İtalya'da bırakmak zorunda kaldığımız F-100 uçağının ilginç hikayesi. (Daniele Mattiuzzo'nun değerli katkılarıyla)

F-100 Super Sabre uçakları, Türk Hava Kuvvetleri envanterine 1958'de girdi. Aralıksız 30 yıl hizmet veren "Baba F-100" lakaplı bu uçaklar, 1988'de emekli edildiler. Türk Hava Kuvvetleri envanterine giren 266 adet F-100'ün her birinin kuşkusuz farklı hikayeleri var. Sonuçta çoğu Vietnam Savaşı ve Kıbrıs Barış Harekâtı'nda uçurulmuşlar. Fakat içlerinden bir tanesinin hikayesi oldukça ilginç. İşte önce ABD, sonra Danimarka ve nihayetinde Türkiye derken, hiç hesapta yokken uçuş hayatı İtalya'da son bulan 54-2290 kuyruk numaralı F-100D'nin hikayesi...

F-100 Super Sabre uçakları, Danimarka Hava Kuvvetleri envanterine 1959'da girmeye başladı. 1982'ye kadar kullanılan F-100'ler, F-16A'ların envantere girmesiyle beraber hizmet dışına çıkarıldı. Toplam 72 uçağın yarıya yakınını çeşitli kazalarda kaybeden Danimarka Hava Kuvvetleri, F-16 gibi yeni nesil bir muharebe uçağına geçince elindeki F-100'lere ihtiyacı kalmadı ve uçaklara herhangi bir yenileştirme yapmadı. Böylece ABD'den 1959'da Askeri Yardım Programı kapsamında gelen ABD malı 21 F-100D ve 2 F-100F'in ABD'ye iade edilmesine karar verildi. Danimarka'nın kendi bütçesiyle satın aldığı elde kalan son F-100F'ler ise ayrı olarak Tracor Flight Systems adlı şirkete satıldı.

Türkiye o uçakları talep etti

Türk Hava Kuvvetleri, o yıllarda filolarındaki faal muharip uçak sayısını belli bir oranda tutmak için gerek ABD gerek NATO üyesi ülkelerden hizmet dışına çıkarılmış F-100, F-104 ve F-5 tipi uçakları takip ediyor ve devrini istiyordu. Danimarka'nın F-100'lerini ABD'ye geri vereceğinin öğrenilmesi üzerine Türkiye harekete geçti. Uçakların ABD yerine Türk Hava Kuvvetleri'ne devredilmesi için ABD ile yürütülen görüşmeler sonucunda olumlu sonuçlandı ve ilgili teslimat planlaması yapıldı.

Danimarka F-100'leri Türkiye'de

Kasım 1981'de başlayan teslimatlarda uçaklar Danimarkalı pilotlar tarafından önce ABD Hava Kuvvetleri'nin İngiltere'deki Sculthorpe ve İtalya'daki Aviano hava üslerine götürülüp ABD askeri makamlarına teslim edildi. Teslimatların yapılacağı hava üslerine ulaştırılan F-100'ler gerekli devir teslim işlemleri tamamlandıktan sonra Türk pilotları tarafından alınarak Türkiye'ye götürüldü.

Bazı teslimat uçuşlarında Sculthorpe ve Aviano dışında Almanya'daki Baden-Soellingen ve İtalya'daki Villafranca hava üslerinin de kullanıldığı durumlar oldu.

Guests are not allowed to view images in posts, please You are not allowed to view links. Register or Login or You are not allowed to view links. Register or Login


Toplam 6 teslimat uçuşunun her birinde 3-6 arası F-100 devredildi. Uçakları karşılamaya giden Türk yer ekibi, uçakların kuyruklarına Türk bayrağı, gövde ve kanatlarına ise Türk Hava Kuvvetleri forsu boyadı. Uçakların Türkiye'ye varmadan önce yakıt ikmali yaptıkları son meydan ise Sicilya'daki Sigonella meydanıydı.

Danimarka'dan teslim alınan 23 uçağın 22'si Türkiye'ye getirilirken, 54-2290 numaralı F-100D (G-290), 6 Kasım 1981'de Sigonella meydanında arızalandı. Uçağın motorunda bir patlama olmuştu ve onarılamayacak durumdaydı. Diğer F-100'ler Türkiye'ye ulaştırılmış, geriye bir tek bu F-100D kalmıştı. Sonunda uçağın akıbetine karar verildi. 54-2290 numaralı F-100D, üzerinde Türk Hava Kuvvetleri forsları ve Türk bayrağı olduğu halde, envantere alınmadan İtalya'nın Sigonella meydanında bırakıldı.

Guests are not allowed to view images in posts, please You are not allowed to view links. Register or Login or You are not allowed to view links. Register or Login


Uçağın Geçmişi

North American Aviation şirketinin Inglewood, California'daki tesislerinde üretilen 54-2290 kuyruk numaralı F-100D-15-NA (Model NA-223 c/n 223-170), ABD Hava Kuvvetleri'ne 21 Ağustos 1956'da teslim edildi.

Önce California'daki Sacramento Hava Malzeme Komutanlığı'nın konuşlandığı McClellan hava üssünde kullanılan uçak, Ekim 1956'da Japonya'nın Kisarazu hava üssünde konuşlu bulunan Hava Malzeme Komutanlığı'nın 2723ncü Hava Üs Filosu'na transfer edildi.

Aralık 1956'da bu sefer Itazuke hava üssünde bulunan Pasifik Hava Kuvvetleri'nin 8nci Av-Bombardıman Birliği'ne gönderilen uçak, takibeden iki yıl boyunca Güney Kore'deki Kunsan ve Osan hava üsleriyle, Japonya'daki Kadena hava üslerinde uçuruldu.

Kasım 1959'da aktif hizmetten alınan 54-2290, Arizona'daki Davis-Monthan hava üssünde bulunan 2704ncü Uçak Depolama ve Hizmetten Çıkarma Grup Komutanlığı'na gönderildi. İki yıl stok durumunda bekleyen uçağın Ocak 1961'de şansı döndü ve North American Aviation şirketinin Palmdale California tesislerine gönderildi. Burada bakımdan geçirilen ve yeniden uçuşa hazırlanan 54-2290, Nisan ayında uçuş hayatına ilk başladığı yere; California'daki Sacramento Hava Malzeme Komutanlığı'nın konuşlu olduğu McClellan hava üssüne teslim edildi.

Guests are not allowed to view images in posts, please You are not allowed to view links. Register or Login or You are not allowed to view links. Register or Login


Askeri yardım kapsamına alındı

Mayıs 1961'de ABD envanterinden çıkarılan uçak Askeri Yardım Programı kapsamına alındı. Bu sayede 24 Mayıs 1961'de Danimarka'ya gönderilen 54-2290, yeniden numaralandırılarak G-290 oldu. Danimarka Hava Kuvvetleri'nin 725nci Filosu'nda göreve başlayan G-290 daha sonra 727nci ve 730ncu filolarda da uçuruldu.

1981'de Danimarka Hava Kuvvetleri hizmetinden alınan 54-2290, toplam 4827 uçuş saatiyle Türkiye'ye gönderilmek üzere hazırlandı. 3 Kasım 1981'de Danimarka'dan havalanan uçak önce Almanya'nın Baden-Soellingen meydanına indi. Ertesi gün bir Türk pilotunun kontrolünde İtalya'nın Aviano hava üssüne inen uçak, nihayet yine İtalya'daki Sigonella meydanına 6 Kasım'da ulaştı. 54-2290'ın uçuş ömrü ne yazık ki bu meydanda sonlandı. Onarılamayacak şekilde arızalanan uçak burada bırakıldı ve Temmuz 1984'e kadar da meydanın bir köşesinde kaldı.

Guests are not allowed to view images in posts, please You are not allowed to view links. Register or Login or You are not allowed to view links. Register or Login


Müzede Geçen Yıllar

Yıllar sonra bu F-100D, Roma-Vigna di Valle'deki İtalyan Hava Kuvvetleri müzesine gönderildi. Uçağın durumu oldukça kötüydü. Haziran 1997 sonuna doğru uçak parçalarına ayrılarak restore edilmek üzere Istrana'ya (Treviso) gönderildi. 51nci Filo'nun bakım ekipleri tarafından restore edilen uçağa burada yanlış kuyruk numarası (55-2290) boyandı. Bu yanlış numaranın sebebi uçak Güney Doğu Asya (South East Asia - SEA) kamuflaj paternine boyanınca anlaşıldı. Uçak Danimarka veya Türk Hava Kuvvetleri yerine bir ABD Hava Kuvvetleri F-100'ünü temsil edecekti.

Çok geçmeden F-100 İtalyan Hava Kuvvetleri tarafından ABD Hava Kuvvetleri'nin 50.Yıldönümü kutlamaları sebebiyle Aviana hava üssünde konuşlu bulunan 31nci Avcı Birliği'ne hediye edildi ve üssün girişindeki "Anı Uçakları" (gate guard) bölümüne yerleştirildi. Uçağın üstündeki boya 31nci Avcı Birliği'nin 309ncu Taktik Avcı Filosu'nda görev yapan "Thor's Hammer" isimli bir F-100D uçağını simgeliyordu. Bu uçak 1970'de Vietnam Savaşı'na Tuy Hoa hava üssünden katılmıştı. 2005'te yeniden boyanan uçağa bu sefer 56-2927 kuyruk numarası boyandı. Gerçek "Thor's Hammer" (F-100D-60-NA c/n235-25) bu kuyruk numarasına sahipti. Maalesef bu son boyamada uçak yanlış kamuflaj renklerine boyandı. Ayrıca uçağın kanopi camı da açık mavi renk boyanmıştı. Uçağın sadece Danimarka F-100'lerine has kanat ucu antenleri de hala üzerindeydi.

Guests are not allowed to view images in posts, please You are not allowed to view links. Register or Login or You are not allowed to view links. Register or Login


Türkiye'ye Gelenler Ne Oldu?

Danimarka Hava Kuvvetleri envanterinden çıkarılan ve ABD kanalıyla 16 Nisan 1981 ile 27 Ocak 1982 tarihleri arasında Türkiye'ye getirilen 20 adet F-100D ve 2 adet F-100F, Diyarbakır 8. Ana Jet Üs Komutanlığı'nda bulunan 181. ve 182. Filolara dağıtıldı. 1985'te Kanada yardımı CF-104 Starfighter uçakları gelene kadar F-100'lerle görev yapan bu filolar, 1986'da uçaklarını Konya'daki 3. Ana Jet Üs Komutanlığı bünyesinde görev yapan 131. ve 132. Filolara gönderdi. Diyarbakır Hava Üssü'nde kalan en son F-100, 3 Mart 1986'da Konya'ya intikal ettirildi.

Danimarka F-100'lerinin farkları

Türk Hava Kuvvetleri envanterine ABD dışında Danimarka kaynaklı olarak giren bu uçakların diğer F-100'lerden bazı farklılıkları vardı: Koyu zeytin yeşili renkte kamuflaj boyası, kokpit içindeki modifikasyonlar, yeni tip fırlatma koltuğu, Radar Tehdit ve İkaz Alıcı (Radar Homing and Warning - RHAW) sistemi ve F-102 egzozu gibi farklılıklar göze çarpıyordu.

Uçakların çoğu, uzun hizmet yıllarının izlerini taşıyordu. Kamuflaj boyaları solmuş ve yer yer yıpranmıştı. Buna rağmen bu uçaklar Türkiye'de Fabrika Seviyesi Bakım (FSB) yapılmadan ve yeniden boyanmadan, oldukları şekilde görev yaptılar.

Hurdacılarda biten bir dönem

Danimarka F-100'leri 1988'e kadar Konya 3. Ana Jet Üs Komutanlığı'na bağlı F-100 filolarında genç Teğmenlerin harbe hazırlanmalarında yoğun bir şekilde kullanıldıktan sonra diğer F-100'lerle birlikte hizmetten çıkarıldılar. Bu uçakların sonu da diğer F-100'ler gibi oldu: Ankara'daki Hurdacılar Sitesi'nde parçalanıp eritildiler. Geriye sadece iki tane Danimarka kaynaklı F-100D kaldı. Bunlar da Eskişehir 1. Ana Jet Üs Komutanlığı ve Malatya-Erhaç 7. Ana Jet Üs Komutanlığı'nda bulunuyor. Envanterimize girmek üzere yola çıkan ama yolculuğu İtalya'da son bulan diğer Danimarka F-100'ü ise halen Aviano hava üssü girişinde duruyor.


Kaynak: You are not allowed to view links. Register or Login

İtalyanların böyle bir yanlışı nasıl yaptıklarınıa anlam veremedim açıkcası. Bence o konuda kasıtlı bir şey var gibime geliyor.